عنوان کتاب: مبانی سیاست گذاری و برنامه ریزی فرهنگی

 نویسنده(گان): دکتر سیدرضا صالحی امیری/ امیر عظیمی دولت آبادی

تهیه شده در: پژوهشکده تحقیقات استراتژیک، مجمع تشخیص مصلحت نظام/معاونت پژوهش های فرهنگی و اجتماعی

انتشارات: شادان

سال نشر:چاپ اول/١٣٨٧

چکیده کتاب

تلاش در زمينه سر و سامان دادن به فعاليت‌هاي فرهنگي در جامعه مستلزم شناخت اهداف و برنامه‌ها، شيوه‌هاي سازماندهي، امكانات و منابع و نحوه كنترل و نظارت بر اين‌گونه فعاليت‌هاست. شناخت وضعيت فعلي و بررسي نقاط ضعف و قوت و ترسيم چشم‌اندازي شفاف و قابل دسترس براساس امكانات و توانايي‌ها گامي اساسي در زمينه مديريت فرهنگ است. اين شناخت حاصل نمي‌شود مگر آنكه پژوهش‌ها و تحقيقات جدي در اين زمينه انجام شود. علي‌رغم اهميت اين موضوع، متأسفانه مطالعات و تحقيقات انجام شده در زمينه مديريت فرهنگ در ايران بسيار محدود است. به جز چند طرح پژوهشي كه عمدتاً توسط دبيرخانه شوراي‌عالي انقلاب فرهنگي و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي انجام شده‌است، توليدات پژوهشي اين عرصه مطالعاتي بسيار محدود مي‌باشد و در واقع جز تعداد محدودي طرح و كتاب و مقاله كه- دسترسي به آنها نيز آسان نمي‌باشد- آثار قابل ملاحظه‌اي در اين عرصه وجود ندارد. بررسي كم و كيف مطالعات انجام شده در زمينه مديريت فرهنگ در ايران نشان مي‌دهد كه در جامعه علمي ايران اين زمينه مهم مطالعاتي به صورت جدي مورد توجه محققان و پژوهشگران قرار نگرفته و حتي نهادها و سازمان‌هاي متولي نيز اقدامات جدي در اين خصوص انجام نداده‌اند. به هر حال اهميت اين حوزه مطالعاتي و ضعف‌ها و كاستي‌هاي موجود‌ ـ چه در زمينه مطالعاتي و پژوهشي و چه در زمينه عملي و اجرايي ـ ايجاب مي‌كند تا توجه جدي‌تري به اين عرصه مبذول شود. مديريت فرهنگ در عرصه عمل نيازمند پشتوانه تئوريكي و نظري قدرتمندي است. اين پشتوانه ‌بايد به همت محققان و پژوهشگران كشورمان فراهم شود.

كتاب حاضر در همين راستا تدوين شده‌است. اگر چه هيچ ادعايي در خصوص اينكه بتواند پشتوانه نظري براي مديريت فرهنگ فراهم كند در آن مطرح نيست. بسياري از مطالب كتاب شايد در حد طرح مسئله باقي مانده باشند. ولي در عين حال سعي شده است به صورت روشمندي مهم‌ترين مباحث مديريت فرهنگ مطرح و مورد بحث قرار گيرد. اين كتاب در همين ارتباط ابتدا ضمن تشريح مفاهيم فرهنگ و مديريت فرهنگي و ويژگي‌ها و مؤلفه‌هاي اساسي آنها تلاش كرده است تا وضعيت گذشته و حال برنامه‌ريزي فرهنگي در ايران را تشريح نموده و برخي از مهم‌ترين عواملي كه بر آن تأثير‌گذار هستند مورد بررسي قرار دهد و سپس با بررسي آسيب‌شناسانه ساماندهي فرهنگي، وضعيت نظارت و ارزيابي فعاليت‌هاي فرهنگي را در ايران مورد تحليل قرار دهد. در بررسي انجام‌شده سعي شده است تا راه‌حل‌هايي نيز جهت برون‌رفت از مشكلات موجود پيشنهاد شود. بر همين اساس اين كتاب با پايبندي به مباحث علم مديريت در پنج بخش اصلي تنظيم شده‌است. بخش اول به مباني نظري اختصاص دارد. در فصل اول اين بخش، مفهوم فرهنگ تعريف شده و ابعاد، ويژگي‌ها، اهميت، كاركردها و برخي نظريه‌هاي مربوط به آن مورد بحث قرار گرفته است. در فصل دوم مفهوم مديريت فرهنگ، ابعاد و چارچوب‌هاي آن، ضرورت و اهميت آن و تأثير رويكردهاي فرهنگي بر مديريت فرهنگي مورد بحث و بررسي قرار‌ گرفته است. در بخش دوم مباحث مربوط به برنامه‌ريزي و سياست‌گذاري فرهنگي گنجانده شده‌است. اين بخش شامل پنج فصل مي‌باشد. در فصل اول تعريف، ضرورت و ديدگاه‌هاي مرتبط با برنامه‌ريزي فرهنگي آورده شده‌است. در فصل دوم الگوهاي سه‌گانه برنامه‌ريزي و سياستگذاري فرهنگي، در فصل سوم نقش و جايگاه دولت در برنامه‌ريزي فرهنگي، در فصل چهارم ملزومات و ويژگي‌هاي برنامه‌ريزي فرهنگي مطلوب و در فصل آخر نيز وضعيت برنامه‌ريزي فرهنگي در دوره قبل و بعد از انقلاب اسلامي و همچنين چالش‌ها و تهديدات فراروي برنامه‌ريزي فرهنگي مورد بحث و كنكاش قرار گرفته است. بخش سوم تحقيق كه شامل دو فصل مي‌باشد به بحث سياست فرهنگي در جهان متغير اختصاص يافته است. در فصل اول از اين بخش، جهاني‌شدن، ابعاد و شاخص‌هاي آن، جهاني‌شدن و فرهنگ، پيامدهاي فرهنگي جهاني‌شدن و رويكردهاي مرتبط با آن مورد بحث و بررسي قرار ‌گرفته‌است. در فصل دوم، سياست فرهنگي و تأثير جهاني‌شدن بر سياست‌ فرهنگي كشورها به بحث گذاشته شده‌است. بخش چهارم كتاب به بررسي آسيب‌شناسانه ساماندهي فرهنگي در ايران اختصاص دارد. در اين بخش ـ كه بيشترين حجم مطالب كتاب را شامل مي‌شود ـ در فصل اول وضعيت ساماندهي فرهنگي در ايران از ابعاد و زواياي مختلفي مورد بررسي قرارگرفته و در فصل دوم رويكردهاي موجود در زمينه بررسي عملكرد سازمان‌هاي فرهنگي مورد تحليل قرار گرفته‌است و عملكرد سازمان‌هاي فرهنگي براساس شاخص‌هاي مالي و انساني مورد بحث و بررسي واقع شده است. در پايان اين فصل وضعيت بهره‌وري در بخش فرهنگ براساس اطلاعات موجود آورده شده‌است. بخش پنجم كتاب شامل مباحث مربوط به نظارت و ارزيابي فعاليت‌هاي فرهنگي است. در اين بخش سعي شده است تا وظايف و عملكرد دستگاه‌هاي فرهنگي ناظر مورد بررسي قرار گرفته و با ذكر نمونه‌هايي وضعيت فعلي نظارت بر عملكرد سازمان‌هاي فرهنگي و عملكرد آنها مورد بررسي قرار گيرد. در پايان كتاب نيز ضمن نتيجه‌گيري از مباحث ارائه‌شده، تلاش شده‌است تا پيشنهادات عملي ارائه شود.

‌

تعداد صفحات:٣٣٤